Η σημασία του να είναι κανείς ειλικρινής

Photo: scalidi (Λεπτομέρεια από έργο του Θ. Παπαγιάννη στην έκθεση "Το ψωμί")

"...Κυριαρχεί γύρω μας ένας απέραντος κομφορμισμός. Ψάχνεις ειλικρίνεια και βρίσκεις δημόσιες σχέσεις, ψάχνεις αξιοκρατία και βρίσκεις διαπλοκή συμφερόντων. Αν θες να ουρλιάξεις για τις αδικίες που αντιλαμβάνεσαι, δεν σου δίνουν βήμα να μιλήσεις. Είναι σαν να μην έχεις στόμα...", γράφει στο βιβλίο του " Η υψηλή τέχνη της αποτυχίας" (εκδόσεις Ίκαρος) ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος. Πρόκειται για έναν τόμο που συγκεντρώνει κείμενα πολλά και διαφορετικά κάτω από μία κυρίαρχη ομπρέλα: τη δεκαετία που πέρασε. Με πολύ προσωπικό τρόπο αποτυπώνει, μέσα από το πρίσμα του ανθρώπου που γράφει ασταμάτητα και εκδίδει εδώ και τρεις δεκαετίες περίπου, την πραγματικότητα γύρω του, αλλά και μια άλλη ζωή, αυτή που διαδραματίζεται ανάμεσα στις σελίδες των βιβλίων, δικών του και άλλων δημιουργών. Μια δεκαετία -και μια ζωή- βουτηγμένη στο μελάνι."Το να γράφεις πολύ, για μένα, σημαίνει πάθος με το γράψιμο, δηλαδή σε μεγάλο βαθμό να οδηγείσαι εκεί από καθαρόαιμη απελπισία".

Στο βιβλίο περιλαμβάνει ο συγγραφέας ένα κείμενο γραμμένο για μια νουβέλα μου. Αυτό αποτέλεσε και το μοναδικό δισταγμό μου για να γράψω γι' αυτό. Η εντύπωση που θα έδινα περί αμοιβαίας λογοτεχνικής αβρότητας. Αποφάσισα να υπερβώ αυτό το εμπόδιο, γράφοντας απολύτως αυτά που σκέφτομαι και δηλώνοντας τις προθέσεις μου ξεκάθαρα. Ας το έχει στο νου του ο αναγνώστης καθ' όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης.

Η δεκαετία που πέρασε, συμπτίπτει με την είσοδό μου στο χώρο της λογοτεχνίας, όχι από την κύρια μέχρι τότε είσοδο της ανάγνωσης, αλλά από την πίσω πόρτα της γραφής. Η σκιαγράφηση από τον Ραπτόπουλο μιας ολόκληρης κοινωνίας για όλον αυτόν τον καιρό για μένα έχει ενδιαφέρον, πέραν του δημοσιογραφικού, καθώς διασώζει τη λογοτεχνική ματιά. Το ύφος του, άμεσο, συχνά εξομολογητικό, με κοινή συνισταμένη μια πηγαία ειλικρίνεια, μου υπαγόρευσε στην ουσία να γράψω προσωπικά κι εγώ τούτο δω το κείμενο. Στις σελίδες του βρήκα πολλά κοινά σημεία (όπως η αγάπη για τον Καζαντζάκη) και απόψεις να ταυτιστώ και να επικροτήσω και άπειρες νοητές υπογραμμίσεις συμφωνίας μαζί του, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή -και γι' αυτό έχει κι αξία άλλη και το δηλώνω γραπτώς- με την πρώτη μου γνωριμία, ελέω ρεπορτάζ, με το δημιουργό η οποία υπήρξε σχεδόν συγκρουσιακή.

Το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί γραμμικά, μπορεί και όχι. Εγώ το διάβασα άναρχα στην αρχή, τσαλαβουτώντας εδώ κι εκεί και μετά θέλησα να ακολουθήσω τη ροή -με τη σειρά- των κειμένων. Ο συγγραφέας επιβεβαιώνει με αυτό το βιβλίο ότι ένας άνθρωπους που αφηγείται -και ο ίδιος διαθέτει αφηγηματική δεινότητα έτσι κι αλλιώς- οφείλει να διατηρεί ένα ζωντανό και ανήσυχο πνεύμα, μια σφριγηλή σκέψη. "Η υψηλή τέχνη της αποτυχίας" περικλείει στις σελίδες της πολλές λεπτομέρειες και πληροφορίες και κυρίως εγείρει ερωτήματα. Ο Ραπτόπουλος ακροβατώντας περίφημα ανάμεσα στο λαϊκό -με την έννοια της απλότητας και της αμεσότητας που μπορεί να έχει αποδοχή- και στο αντίθετό του -την πιο "ψαγμένη" λογοτεχνική οπτική και "ελιτίστικη διανόηση"- αποτελεί ένα ολωσδιόλου δικό του κράμα. Είναι ένας αυτοφυής λογοτέχνης, με δικό του μέταλλο, δική του προσωπικότητα και το καλύτερο είναι ότι ο ίδιος το ξέρει, γι' αυτό γράφει απενοχοποιημένα, με την ελευθεροστομία και την αντισυμβατικότητα που οφείλει στον εαυτόν της η λογοτεχνία για να είναι συνεπής με τον εαυτόν της.

Ο ίδιος στις 19 Μαρτίου του 2006 έγραφε ήδη "Χρειαζόμαστε επειγόντως όνειρα. Ουτοπίες, όχι του παρελθόντος, αλλά του Εδώ και Τώρα". Έξι χρόνια μετά, δεν έχει αλλάξει τίποτα. Ίσως η ανάγκη να έχει γίνει λίγο μεγαλύτερη και η λογοτεχνία αν μη τι άλλο μπορεί να φτιάξει όλες τις ουτοπίες του κόσμου. Ιδίως στην Ελλάδα του 2012 που ο μεγαλύτερος αντικομφορμισμός νομίζω ότι είναι να λες τη γνώμη σου, με ειλικρίνεια. Και κυρίως, να έχεις δική σου γνώμη.