Στους δρόμους της σκέψης και της φιλοσοφίας
(Το κείμενο δημοσιεύτηκε στη Φιλολογική Βραδυνή στις 28/7/2007)Είναι γνωστό ότι στη Γαλλία τα παιδιά μαθαίνουν περισσότερα για την αρχαία Ελλάδα απ’ ό,τι τα δικά μας εδώ που κατάγονται από τα χώματα τούτα που πάτησαν πριν χιλιάδες χρόνια οι πρόγονοί τους. Υπήρξα ένα απ’ αυτά τα παιδιά που διδάχθηκαν για πρώτη φορά αρχαία ελληνική γραμματεία στην πρώτη τάξη του Λυκείου και μάλιστα ως «άγνωστο κείμενο». Αυτή την terra incognita, λοιπόν, κάποιοι την περιδιαβαίνουν και τη «διαβάζουν» με μεγαλύτερη ευκολία απ’ ό,τι συμβαίνει εδώ στην Ελλάδα, και την αποκωδικοποιούν ενίοτε με απολαυστικό τρόπο.
Σ’ αυτό το τελευταίο εμπίπτει το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, με τίτλο «Είναι τρελοί αυτοί οι σοφοί! (Σκηνές από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη)», σε μετάφραση Ειρήνης Μαρκίδη. Συγγραφείς του είναι φυσικά δύο Γάλλοι: ο ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος στη «Le Monde», Roger-Pol Droit, και ο δημοσιογράφος στο «Nouvel Observateur», Jean-Philippe de Tonnac.
Το εγχείρημά τους αφορά μια προσπάθεια να χαρτογραφήσουν την αρχαία φιλοσοφία, χρησιμοποιώντας ως μέσο τους την παράθεση ανέκδοτων ιστοριών που αφορούν τους μεγάλους διανοητές του αρχαίου και τότε γνωστού κόσμου, με απλό και εύληπτο τρόπο. «…η φιλοσοφία την εποχή εκείνη συνιστούσε έναν ιδιαίτερο τρόπο ζωής…ένα μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας δεν βρισκόταν μέσα στα βιβλία…» Συγκέντρωσαν έτσι όλες εκείνες τις αρκούντως διδακτικές, με τον τρόπο τους, ιστορίες και τις ανέπλασαν ελαφρώς μυθιστορηματικά, ώστε να γίνουν προσιτές στον αναγνώστη. «…Το να συναντήσεις στο δρόμο σου έναν αναζητητή της σοφίας σήμαινε ότι έβλεπες να ανοίγεται ένας δρόμος –μπροστά σε σένα μάλλον παρά μπροστά σ’ εκείνον…» Ξεχωρίζω από τα κείμενα δύο που εμένα μου άρεσαν ιδιαίτερα, εκείνο με τίτλο «Το σχολείο των δεματιών» που λέει πώς ο Δημόκριτος μύησε στις γνώσεις του τον Πρωταγόρα, καθώς και εκείνο με τίτλο «Να απαλλαγεί από το υγρό!» που αναπαριστά το τέλος του Ηράκλειτου, απόλυτα εναρμονισμένο με τη ζωή, την πίστη και τη φιλοσοφία του.
Απόλυτα επιτυχημένο το εγχείρημα των δύο συγγραφέων, καθώς κατορθώνουν να μεταφέρουν πολύ ζωντανά και εμπεριστατωμένα όλα εκείνα τα «ανέκδοτα» στοιχεία που αφορούν τη ζωή και τη δράση των φιλοσόφων. Στην έκδοση περιλαμβάνονται και μερικά βιογραφικά στοιχεία των σπουδαίων αυτών προσωπικοτήτων που σημάδεψαν τη σύγχρονη δυτική σκέψη. «…Ο φιλόσοφος, εραστής της γνώσης-σοφίας, ποτέ δεν θα γίνει γνώστης-σοφός. Πρέπει να αναζητά ασταμάτητα…» Μ’ αρέσει που αντιμετωπίζουν οι συγγραφείς τη φιλοσοφία ως ζωντανή οντότητα και δεν «φοβούνται» να τη φέρουν στη σύγχρονη πραγματικότητα εκλαϊκευμένη και σεβόμενοι φυσικά τη βαθύτερη ουσία της.«…Αυτοί που ξέρουν να διαβάζουν, δεν ξέρουν απαραίτητα και να ζουν…» Η ακολουθία λόγων και έργων των ανθρώπων εκείνων που χάραξαν τους δρόμους της αναζήτησης της σοφίας είναι το καλύτερο παράδειγμα για το σημερινό άνθρωπο. «…Η γνώση δεν ήταν μία αναρρίχηση, μία διαφυγή στα υψηλά. Ήταν ένας κύκλος, μία ελικοειδής κατάδυση, μία υπομονετική, απέραντη, πολύμορφη, αναζήτηση, για να συγκεντρώσει κανείς όλα τα δεδομένα πάνω στον κόσμο, πάνω σε όλες τις πλευρές του κόσμου, και να τα ταξινομήσει, να τα διευθετήσει, να τα παραβάλει, να τα επεξεργαστεί κάτω από το φως της λογικής…» Για να πορευτεί στις οδούς της σκέψης και να συνεχίσει να αμφιβάλλει με σθένος. «…Σύμφωνα με μαρτυρίες, όταν μία μέρα τον ρώτησαν τι είναι η ελπίδα, ο Αριστοτέλης απάντησε: “Είναι το να ονειρεύεται κανείς όντας ξύπνιος”…»
Σ’ αυτό το τελευταίο εμπίπτει το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, με τίτλο «Είναι τρελοί αυτοί οι σοφοί! (Σκηνές από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη)», σε μετάφραση Ειρήνης Μαρκίδη. Συγγραφείς του είναι φυσικά δύο Γάλλοι: ο ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος στη «Le Monde», Roger-Pol Droit, και ο δημοσιογράφος στο «Nouvel Observateur», Jean-Philippe de Tonnac.
Το εγχείρημά τους αφορά μια προσπάθεια να χαρτογραφήσουν την αρχαία φιλοσοφία, χρησιμοποιώντας ως μέσο τους την παράθεση ανέκδοτων ιστοριών που αφορούν τους μεγάλους διανοητές του αρχαίου και τότε γνωστού κόσμου, με απλό και εύληπτο τρόπο. «…η φιλοσοφία την εποχή εκείνη συνιστούσε έναν ιδιαίτερο τρόπο ζωής…ένα μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας δεν βρισκόταν μέσα στα βιβλία…» Συγκέντρωσαν έτσι όλες εκείνες τις αρκούντως διδακτικές, με τον τρόπο τους, ιστορίες και τις ανέπλασαν ελαφρώς μυθιστορηματικά, ώστε να γίνουν προσιτές στον αναγνώστη. «…Το να συναντήσεις στο δρόμο σου έναν αναζητητή της σοφίας σήμαινε ότι έβλεπες να ανοίγεται ένας δρόμος –μπροστά σε σένα μάλλον παρά μπροστά σ’ εκείνον…» Ξεχωρίζω από τα κείμενα δύο που εμένα μου άρεσαν ιδιαίτερα, εκείνο με τίτλο «Το σχολείο των δεματιών» που λέει πώς ο Δημόκριτος μύησε στις γνώσεις του τον Πρωταγόρα, καθώς και εκείνο με τίτλο «Να απαλλαγεί από το υγρό!» που αναπαριστά το τέλος του Ηράκλειτου, απόλυτα εναρμονισμένο με τη ζωή, την πίστη και τη φιλοσοφία του.
Απόλυτα επιτυχημένο το εγχείρημα των δύο συγγραφέων, καθώς κατορθώνουν να μεταφέρουν πολύ ζωντανά και εμπεριστατωμένα όλα εκείνα τα «ανέκδοτα» στοιχεία που αφορούν τη ζωή και τη δράση των φιλοσόφων. Στην έκδοση περιλαμβάνονται και μερικά βιογραφικά στοιχεία των σπουδαίων αυτών προσωπικοτήτων που σημάδεψαν τη σύγχρονη δυτική σκέψη. «…Ο φιλόσοφος, εραστής της γνώσης-σοφίας, ποτέ δεν θα γίνει γνώστης-σοφός. Πρέπει να αναζητά ασταμάτητα…» Μ’ αρέσει που αντιμετωπίζουν οι συγγραφείς τη φιλοσοφία ως ζωντανή οντότητα και δεν «φοβούνται» να τη φέρουν στη σύγχρονη πραγματικότητα εκλαϊκευμένη και σεβόμενοι φυσικά τη βαθύτερη ουσία της.«…Αυτοί που ξέρουν να διαβάζουν, δεν ξέρουν απαραίτητα και να ζουν…» Η ακολουθία λόγων και έργων των ανθρώπων εκείνων που χάραξαν τους δρόμους της αναζήτησης της σοφίας είναι το καλύτερο παράδειγμα για το σημερινό άνθρωπο. «…Η γνώση δεν ήταν μία αναρρίχηση, μία διαφυγή στα υψηλά. Ήταν ένας κύκλος, μία ελικοειδής κατάδυση, μία υπομονετική, απέραντη, πολύμορφη, αναζήτηση, για να συγκεντρώσει κανείς όλα τα δεδομένα πάνω στον κόσμο, πάνω σε όλες τις πλευρές του κόσμου, και να τα ταξινομήσει, να τα διευθετήσει, να τα παραβάλει, να τα επεξεργαστεί κάτω από το φως της λογικής…» Για να πορευτεί στις οδούς της σκέψης και να συνεχίσει να αμφιβάλλει με σθένος. «…Σύμφωνα με μαρτυρίες, όταν μία μέρα τον ρώτησαν τι είναι η ελπίδα, ο Αριστοτέλης απάντησε: “Είναι το να ονειρεύεται κανείς όντας ξύπνιος”…»