Ενδιαμέσως των σελίδων

photo: scalidi

Πρώτη στάση σε ένα βιβλίο που φέρει την αξία του ντοκουμέντου. Πρόκειται για μια έκδοση από το “Βιβλιοπωλείο των Βιβλιόφιλων” του 1999, με την επιμέλεια και τη συλλογή του υλικού να ανήκουν στο Γιώργο Κακουλίδη. Ο τίτλος εκείνος που αρμόζει στο μεγάλο ποιητή “Η μαύρη κούρσα του κυρίου Καρούζου”. Φωτογραφίες, συνομιλίες με τον ίδιο, χειρόγραφα κείμενα, αποσπάσματα από ραδιοφωνικές εκπομπές, με κυρίαρχη -πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς- τη λογοτεχνική φυσιογνωμία του Νίκου Καρούζου. Απομονώνω το απόσπασμα που ο ίδιος λέει στον Άρη Σκιαδόπουλο σε εκπομπή του στην ΕΡΑ 2, “Η μόνη μας διάρκεια είναι η γλώσσα, που ήδη έχει ηλικία τριών χιλιάδων χρόνων και που ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των σημερινών λέξεων, συντριπτικό, μεγάλο ποσοστό, είναι λέξεις που λειτουργούσαν και στους καιρούς και περιόδους της αρχαιότητας. Αυτή είναι η μόνη μας διάρκεια. Η γλώσσα!”

*

Aποκαλυπτική είναι η Αλληλογραφία (1945-1968) ανάμεσα στο Νάνο Βαλαωρίτη και το Γιώργο Σεφέρη που συγκεντρώθηκε σε τόμο από τις εκδόσεις Ύψιλον το 2004 και κυκλοφόρησε μαζί με τριάντα τέσσερις επιστολές της περιόδου 1947-1950 του Νάνου Βαλαωρίτη προς τον Γ. Κ. Κατσίμπαλη. Οι επιστολές αποτυπώνουν το κλίμα της εποχής, τις προσωπικές αγωνίες, τη λογοτεχνική ανησυχία, την ποιητική ορμή των ανδρών. Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να βλέπει κανείς πώς χτίστηκε μια ποιητική γενιά εκ των έσω. Οι έριδες, οι συμπάθειες, οι παροτρύνσεις, οι λιποψυχίες του καθενός. Στο κέντρο και πάντα η λογοτεχνία. Αποθεωμένη από ανθρώπους που είχαν αποφασίσει να ζουν γι' αυτή. Σπουδαίο υλικό, με εισαγωγή του Avi Sharon και σε φιλολογική επιμέλεια της Λίλας Θεοδόση.

*

Χρωστάω την ανακάλυψη της πεζογράφου Καίη Τσιτσέλη στο συγγραφέα Νίκο Αδάμ Βουδούρη. Το βιβλίο της “Ο θάνατος μιας πόλης” που έχει εκδοθεί πρώτη φορά στο Λονδίνο το 1954 (Harvill Press), κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Άγρα το 2000, σε μετάφραση από την Παλμύρα Ισμυρίδου, με φωτογραφία εξωφύλλου της ίδιας της συγγραφέως. Πρόκειται για ένα πεζογραφικό έργο που αφηγείται το σεισμό της Κεφαλονιάς του Αυγούστου του 1953. Η Καίη Τσιτσέλη γεννήθηκε το 1926 στη Μασσαλία από έλληνες γονείς. Πολυταξιδεμένη, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1964 και κόμισε στην αγγλική μετάφραση ελληνικά κείμενα των Τσίρκα, Λορεντζάτου, Κουμανταρέα, Γαλανάκη κ.α. “Ο θάνατος μιας πόλης” είναι ένα κείμενο απογυμνωμένο από το περιττό που αναρωτιέμαι γιατί το ανακάλυψα τόσο αργά, γιατί δεν γνωρίζουμε ευρύτερα αυτή τη σπουδαία εργάτρια της λογοτεχνίας και δημιουργό που σε ξαφνιάζει με τη ματιά και τη δύναμή της.

*

Ένα βιβλίο με σπουδαία δυναμική, που δικαίως πήρε το Booker το 1983, μαγνητίζει τον αναγνώστη και δεν τον αφήνει σε ησυχία. Αυτό το τελευταίο είναι και το σημαντικότερο. “Βίος και πολιτεία του Μάικλ Κ” το μυθιστόρημα του Τζ. Μ. Κουτσί που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου. Ένα άγριο βιβλίο που μιλάει για την τρυφερότητα και την αγάπη. Ο ήρωας θέλοντας να ανακουφίσει τη μητέρα του, αναλαμβάνει να την φορτωθεί κυριολεκτικά στην πλάτη για να την “φυγαδεύσει” στην επαρχία. Η περιπέτειά του, μια προσωπική οδύσσεια, δεν φέρει στον αναγνώστη ούτε διδαχές ούτε ηθικές επιταγές. Μόνο πόνο. Και αλήθεια. Και ένταση για την ψυχή του και σφίγγει σαν μέγγενη το μυαλό του. Ένας άνθρωπος που θέλει να κρατηθεί έξω από τα “στρατόπεδα” και να επιβιώσει. Και να γλιτώσει κι από τη “φιλανθρωπία”. Μεγάλος συγγραφέας ο Κουτσί, δικαίως νομπελίστας. Βαθύ κείμενο το συγκεκριμένο, όσο αντέχει ο καθένας σκάβει μέσα του και παλεύει με τον εαυτόν του, διαβάζοντάς το.

*

Ένα βιβλίο στα πρότυπα του campus novel από τον David Leavitt που ασκεί σε μένα ιδιαίτερη γοητεία η γραφή του, έχοντας ήδη διαβάσει από χρόνια το μυθιστόρημα “Η χαμένη γλώσσα των γερανών” (εκδόσεις aquarius). Ο τίτλος του “Ο υπάλληλος από την Ινδία” (εκδόσεις Πόλις), σε μετάφραση του Ανδρέα Μιχαηλίδη. Παρακολουθούμε τη ζωή στο Cambridge επιφανών επιστημόνων (“Πώς μοιάζει αλήθεια μια ιδιοφυία;”), εν προκειμένω μαθηματικών, μέσα από ένα εξέχον γεγονός: την έλευση στην Αγγλία ενός ιδιοφυούς επίσης μαθηματικού -σχεδόν αυτοδίδακτου- από την Ινδία, του Ραμάνουτζαν. “...Ίσως οι αυθεντικοί άνθρωποι να είναι καταδικασμένοι να μην τους καταλαβαίνουν οι άλλοι...”. Απολαυστική ατμόσφαιρα, κάτω από τη γοητεία της γνώσης. Ο Κέυνς, ο Ράσελ, ο Λώρενς, ο πρωταγωνιστής Χάρντι ζουν και στοχάζονται, αυτά τα δύο απολύτως συνδεδεμένα, στους βαρείς πανεπιστημιακούς διαδρόμους. Οι ερωτικές τους επιλογές -ακόμη και γι' αυτά τα ακαδημαϊκά τέρατα που μπορεί να τα έχουμε αποστειρωμένα με θεωρίες στο μυαλό μας- κινούν τα νήματα όχι μόνο της ζωής τους αλλά και της επιστήμης, τη γνώσης. Καλογραμμένο βιβλίο που δεν στερεί στιγμή το ενδιαφέρον από τον αναγνώστη.