Ο ...φράχτης της αφροσύνης μας

photo: scalidi

 
"...η σημερινή κοινωνία είναι μέσα στην ύβριν και είναι θεμελιωδώς άφρων...", με αυτή τη φράση έκλεισε ο Κορνήλιος Καστοριάδης τη διάλεξη με τίτλο “Οικολογία και πολιτική” που δόθηκε στις 19 Φεβρουαρίου του 1993 στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μετά από πρόσκληση του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. (ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ, ανθρωπολογία, πολιτική, φιλοσοφία- ΠΕΝΤΕ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟ ΕΛΛΑΔΑ, εκδόσεις ύψιλον).

Σε κείνη την ομιλία του είχε ιχνηλατήσει το μέλλον, ας πούμε το κοντινό, αυτό του 2011. Πριν από 18 χρόνια. Είχε μιλήσει για τη μετανάστευση προς τη Δυτική Ευρώπη, προτού εκείνη κορυφωθεί, προτού φτάσουμε στους "φράχτες". Είχε μιλήσει για την καταστροφική για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους μετεξέλιξη της πόλης, προτού καν το οσμιστούν οι κάτοικοι του Αγίου Παντελεήμονα. Είχε μιλήσει για το αδιέξοδο που οδηγεί η τεχνογραφειοκρατία, μέσα από "το παραλήρημα της απεριόριστης επέκτασης", όταν αυτό που λείπει, είναι η φρόνηση.

Ως μόνη απάντηση ο ίδιος έβλεπε τότε την πραγματική δημοκρατία. Με πολίτες που ασκούν την κρίση τους και είναι ικανοί πλέον να κινηθούν μέσα σε κάθε χώρο που βρίσκονται "με φρόνηση". Τι σπουδαία φράση. Αριστοτελική. "Με φρόνηση". Έχετε ακούσει κανέναν να μιλάει για φρόνηση ή με φρόνηση; Ακούμε μόνο: "ανάπτυξη, άνοδος, αύξηση, επέκταση". Και πότε; Σε μια ουσιαστικά νεοπτωχευμένη κοινωνία. Πώς το έλεγε ο Γιώργος Θεοτοκάς στο "Λεωνή"; Κάπως έτσι.

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης (1922-1997) οροθέτησε τη σημασία της δημοκρατικής κοινωνίας ως αυτόνομης κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που είναι σε θέση να "αυτοπεριορίζεται επίσης όσον αφορά τα έργα της και τους σκοπούς που προτείνει στον εαυτό της". Μιλάμε, λοιπόν, για μια κοινωνία που για να είναι σε θέση να δείξει φρόνηση απέναντι στον ίδιο της τον εαυτό, προϋποθέτει αυτό μια ωριμότητα. Την ενηλικίωση, την επίλυση των εφηβικών της συμπλεγμάτων και το τέλος των συμπτωμάτων των παιδικών ασθενειών της. Τέλος πάντων, να ξέρει τον εαυτόν της. Να αναγνωρίζει τα όριά της και να μπορεί να τα θέσει μόνον εκείνη, χωρίς κηδεμόνες.

Και τώρα ποιος είναι ο εαυτός μας; Αυτός που εμφανίζεται στις τηλεοπτικές οθόνες; Αυτός που διαμορφώνεται στις ηλεκτρονικές ψηφίδες του διαδικτύου; Εκείνος που ζει στον Άγιο Παντελεήμονα; Ο άλλος που μαζεύει πνιγμένους μετανάστες από το Αιγαίο; Ο παράλλος που ζει -ίσως για λίγο ακόμα αμέριμνος- στην επαρχία; Ποιος είναι ο εαυτός μας; Για ποιον θα μιλάμε κάθε φορά; Για τον άλλον ίσως εαυτό που τον έχουμε εκλέξει να μας διοικήσει; Κι εκείνος απλώς μας κλέβει και μας κοροϊδεύει; Ή μήπως ο άλλος που προοδεύει και με αυτοπεποίθηση κάνει το καλύτερο που μπορεί για κείνον και τους γύρω του, αλλά καταπνίγεται η προσπάθειά του μέσα στο βάραθρο της απαισιοδοξίας που έχουμε διαλέξει εδώ και ένα χρόνο να ζούμε ως κοινωνία;

Είμαι από κείνους που δεν καταλαβαίνουν αυτή την απαισιοδοξία. Τη θεωρώ εντελώς τεχνητή και έξωθεν κληροδοτημένη. Δεν πιστεύω ότι είχαμε κερδίσει τίποτα την περασμένη δεκαετία για να το χάσουμε τώρα. Δηλαδή, δεν είναι χασούρα τα τζιπ και οι μεζονέτες. Οι παππούδες μας και οι γονείς μας έζησαν και έζησαν καλά, χωρίς αυτά. Έζησαν με φρόνηση, με ψυχή, με ανθρώπους στη ζωή τους, όχι με λαμαρίνες και μπετά. Τεράστια απώλεια, όμως, σ' αυτό το αρνητικό κλίμα, είναι οι δουλειές των ανθρώπων, η αξιοπρέπειά τους και η αυτοπεποίθησή τους, στο βωμό του ...φράχτη της αφροσύνης μας.


(Το κείμενο δημοσιεύτηκε στη "Βραδυνή" στις 21/1/2011)