Η σκοτεινή πλευρά του καθρέφτη

photo: scalidi

Σκέφτομαι ότι συχνά φτιάχνουμε για τον εαυτό μας είδωλα τα οποία καθρεφτίζουμε συνήθως στους άλλους, προκειμένου να κατορθώσουμε να αναγνωρίσουμε κάποια ψήγματα του τι είμαστε. Αλλά πού αποφασίζουμε να ρίξουμε τη σκιά μας; Αυτή μας ακολουθεί πάντα ή καμία φορά μας τρέμει και μας αφήνει παντελώς ολομόναχους μ' αυτό που δεν γίναμε; Τα είδωλα αυτά δεν είναι παρά οι παραμορφωμένες μας επιθυμίες από το χρόνο, την απόσταση, τη ματιά που ίσως δεν τους χαρίσαμε. "...Αργά ή γρήγορα, είπα μέσα μου ενώ κήρυττα στον πολικο άνεμο τα λόγια του Κίρκεγκωρ, όλο και κάποιος θα αναρωτηθεί ποιες βλάβες προκαλούν στην ψυχή ενός νέου ανθρώπου οι ώρες, οι ημέρες, οι εβδομάδες, οι μήνες, τα χρόνια, οι δεκαετίες στα σχολικά θρανία, όπου μοναδικός του στόχος είναι να σκοτώσει το χρόνο του, το χρόνο όμως που κανείς δεν μπορεί να τον σκοτώσει, γιατί δεν έχει ζωτικά σημεία...".

*

Στο μυθιστόρημα του Antonio Scurati, "Δάσκαλος και μαθητής" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση της Δήμητρας Δότση, o αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με την πίσω όψη του καθρέφτη, τη σκοτεινή, μ' αυτή που θα τρομάζαμε και μόνο να αναγνωρίσουμε ακόμα ότι υπάρχει. Ο συγγραφέας ξεκινά από την απωθημένη αυτή ύπαρξή της χρησιμοποιώντας ένα αδιάψευστο τραγικό γεγονός: ένας νεαρός μαθητής μπαίνει στο σχολείο και εκτελεί όλους τους καθηγητές του εκτός από έναν. "...Από τότε που στους καθηγητές επιτράπηκε -ή μήπως το απαίτησαν οι ίδιοι- να εγκαταλείψουν την αυταρχική συμπεριφορά τους, να μην αυτοανακηρύσσονται είδωλα προς μίμηση, η ασυνέπεια ανάμεσα στα λόγια και τις πράξεις τους, ανάμεσα στο κήρυγμα και το παράδειγμα, ανάμεσα σε διδάσκοντα και διδασκόμενο, είχε γίνει ο νόμος της βαρύτητας του σχολικού κόσμου...".

*

Ο Αντρέα Μαρεσκάλκι. Εκείνος που θα ζήσει, δεν θα κουβαλήσει απλώς την τραυματική του εμπειρία, αλλά θα αναγκαστεί να επιστρέψει στον εαυτό που ονειρευόταν, αλλά δεν έγινε. Η ματωμένη του ψυχή ταλανίζεται από τη ματαιωμένη ύπαρξη ενός ανθρώπου που θα επιφορτιστεί να ιχνηλατήσει τις διαδρομές της βίας και να αναμετρηθεί με τον εαυτό του όσο κανείς. O Scurati αναρωτιέται για το γιατί κι αυτό παρασύρει τον αναγνώστη του να κάνει. Δεν υπάρχει έτοιμη απάντηση. Η ψυχολογία του καθηγητή είναι εκείνη η "dark" όψη του διαψευσμένου εαυτού που μπορεί να φέρουμε μέσα μας, ακόμη και του κουρασμένου κόσμου που ζούμε. "...Ο δυτικός πολιτισμός ήταν αποκαμωμένος. Το καταλάβαινες από τη μετριοπάθεια των απαιτήσεών του...". Ο διαψευσμένος Μαρεσκάλκι είναι το σφουγγάρι που ρουφά τον αναγνώστη και τον βυθίζει στην ιστορία, ακόμη κι αν το τέλος δεν τον ικανοποιήσει.